Tunceli’nin Tarihi ve Kültürel Değişimi

Dersim’in Anlamı ve Kökeni

Dersim, Kürtçe’de “gümüş kapı”, Zazaca’da ise “duvarlı” anlamına gelmektedir. Dersim, Antik Yunan tarihçi ve coğrafyacılarının Daranis ve Derksene adını verdikleri bir bölgedir. Dersim, Urartu, Med, Pers, Roma, Bizans, Selçuklu, Moğol, İlhanlı, Akkoyunlu, Safevi, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine tanıklık etmiştir.

Dersim’de Alevi-Kızılbaşlar, Zazalar, Kürtler, Ermeniler ve Türkler gibi çeşitli halklar bir arada yaşamıştır. Bu nedenle Dersim’in en eski yer ve diğer adları yaşamış halkların mührünü taşımaktadır.

Dersim’in Tunceli’ye Dönüşümü

Dersim’in resmi adı Osmanlı döneminde de Dersim idi. 19. yüzyılın ortalarından beri bir sancak idi ve Hozat’tan idare ediliyordu. Cumhuriyet idaresi ise Dersim’de adları değiştirmekle işe başladı.

Dersim adı 1935 yılında “Tunceli” olarak ilan edildi. “Tunç gibi sağlam insanların yeri” anlamında üretilen bu yapay isim Dersim’i silmeyi başaramadı. 1935 yılında kabul edilen “Tunceli Kanunu”, sadece Dersim’i değil; hatta bölgenin yerel adları olan “Mamekiye” ve "Kalan"ı da tarihten silmek istedi. Ama olmadı.

Tunceli Kanunu ile Dersim’e özel statü verildi. Dersim’e Elazığ’dan bir vali atandı. Dersim’de isyanlar çıktı. 1938 yılında merkez ilçe Kalan (Mamekiye) kasabasına taşınarak sonradan ismi “Tunceli” olarak değiştirildi. Bu isim merkez ilçe gibi ilin de ismi oldu.

1946 yılında ise Tunceli Kanunu kaldırıldı. Tunceli ilinin merkezi olarak Kalan (Mamekiye) kasabası belirlendi.

Tunceli’nin Bugünü

Tunceli bugün tarihi ve kültürel zenginliğiyle dikkat çeken bir şehirdir. Tunceli’de farklı etnik ve dini gruplar hala bir arada yaşamaktadır. Tunceli’de Alevilik, Sünnilik ve Hristiyanlık gibi farklı inançlar da mevcuttur. (İLKHA)