TUNCELİ-HOZAT GEÇİMLİ KÖYÜ (ERKAYN-ENKUZİK) KİLİSESİ TAŞ SÜSLEME ÖRNEKLERİ

Tarih öncesi bu çağlardan günümüze değin üzerinde varlık göstermiş uygarlıkların izlerini taşıyan bu kadim kent; bilimsel kazı bekleyen höyükleri, dini, askeri ve sivil mimari örnekleri ile her alanda incelenmesi gereken zengin bir kültüre sahiptir.

İlin sahip olduğu kültürel zenginliğin hiç şüphesiz önemli bir bölümünü bu topraklarda yaşamlarını idame ettirmiş farklı kültürlere ait inanç ve sanat anlayışlarıyla şekillenen dini mimari eserleri oluşturur.

Yöredeki bu mimari yapılar arasında özellikle Türk-İslam dönemi genel olarak incelenmiş olsa da yörede bir dönem yaşamış Hıristiyan nüfusa ait; manastır, kilise, şapel ve kaya kilisesi gibi mimari eserler detaylı bir şekilde araştırılıp incelenmemiştir.

Bizans ve Ermeni dönemlerine ait bu mimari eserlerden günümüze ulaşmayı başarmış Hozat ilçesi Geçimli Ergan (Erkayn-Enkuzik) Kilisesi, kısmen ayakta kalabilen bölümleri ile yörede tespit edilen önemli Hristiyan dini yapılardan biridir. Ermeni dönemime ait olan 424/975 tarihli kilise, bazilika planda inşa edilmiş olup taş işçiliği ve plastik süslemeleriyle dönemin sanat anlayışının tüm inceliklerini üzerinde taşımaktadır. Bu özellikleri sebebiyle makalenin konusu oluşturan eser; çalışma doğrultusunda mimari yönleriyle ele alınmış ve diğer örneklerle mukayese edildikten sonra bir sonuca bağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Tunceli, Hozat, Ergan, Taş Süsleme, Bazilika, Kilise

GEÇİMLİ HOZAT

Tunceli il merkezine 52 km, Hozat ilçe merkezine 8 km uzaklıktadır. Nüfus 300

Osmanlı idaresine geçtikten sonra 1530 yılında yapılan tahrirde yerleşimden, "Erkan" adıyla Çemişgezek sancağının Sağman nahiyesine bağlı bir köy olarak bahsedilmektedir.

GEÇİMLİ HOZAT

1.300 yıllık bir tarihi olduğu belirtilen ve Ermeni mimarisi olan Ergen Kilisesi’nin içler acısı halini görmek için Hozat’a gittik.

Kilise, Hozat’ın Geçimli Köyü’nde bulunuyor.

Köy, Hozat merkeze 10 kilometre uzaklıkta.

Yani öyle ücra bir dağ köyü de değil.

16 hanenin olduğu köyde yaklaşık 80 kişi yaşıyor.

Köyün su boruları eski dönemden kalma olduğu için sürekli patlıyor.

***

Bu köyün bir özelliği de tarihi Ergen Kilisesi’ni bünyesinde barındırması.

Her yıl Avrupa’dan, Amerika’dan, Ermenistan’dan binlerce turist bu kiliseyi görmek için köye geliyor.

Ancak köyde turizm adına hiçbir şey yok.

Dışarıdan gelen turistler lavabo ihtiyaçlarını köylülerin evinde gideriyor.

Bu nasıl turizm?

***

Köylü yurttaşlar, Hozat Kaymakamlığı’nın kapısını aşındırmış.

15 yıldır köyde kaymakamlığa gitmeyen kalmamış.

Aldıkları cevap ise; “ÖDENEK YOK”

***

En son çare olarak kadınlar toplanmış kaymakamlığa gitmiş.

Yine aynı cevabı almışlar.

***

Geçmiş dönemlerde Hozat’ta 40 civarı köy olduğu biliniyor.

90’lı yıllardaki köy yakmalar ve boşaltmaların ardından bu sayı 25’e düşmüş.

Yani topu topu 25 köy var Hozat’ta yaşam belirtisi gösteren.

***

Şimdi…

Bizi yönetenler, yerel yöneticiler, mülki amirler…

Ağızlarından “turizm” kavramını düşürmeyenler…

Tunceli’deki en önemli tarihi eserlerden bir tanesinin bulunduğu Geçimli Köyü’nü neden unuttunuz?

Madem turizm yapacağız, o kiliseyi neden korumadınız?

Neden definecilere teslim ettiniz?

Bu köye akın akın turist geliyor.

Kimsenin haberi yok.

Bu mu sizin turizm anlayışınız?

Kısacası Hozat Geçimli Köyü kaderine terk edilmiş bir köydür.

Boşuna dememişler coğrafya kaderdir diye. Caner Aktan

Yazısı Yeni Dersim

STONE DECORATION EXAMPLES IN TUNCELI-HOZAT GEÇIMLI VILLAGE (ERKAYN-ENKUZIK) CHURCH

The earliest known history of Tunceli or the old name of Dersim is that the archaeological findings of the scientific excavations revealed BC. It extends to 5500s. This ancient city, which has traces of the civilizations that existed from the prehistoric times up to the present day; the mound, which is waiting for scientific excavation, has a rich culture which must be examined in every field with examples of religious, military and civil architecture. The most important part of the cultural richness of the province is the religious architectural works which are shaped by the beliefs and art understanding of different cultures that have maintained their lives in these lands. These architectural structures in the region, especially the Turkish-Islamic period in general, although the region has lived in a period belonging to the Christian population; architectural works such as monasteries, churches, chapels and rock churches have not been studied in detail. The Ergan (Erkayn-Enkuzik) Church of Hozat, which has survived to the present day by the Byzantine and Armenian periods, is one of the most important Christian religious buildings in the region. The church dated to 424/975, which belongs to the Armenian period, was built in the basilica plan and carries all the subtleties of the art concept of the period with its stone work and plastic ornaments. Due to these features, the subject matter of the article is; In the direction of the study, the architectural aspects were taken into consideration and compared to the other examples.

Keywords: Tunceli, Hozat, Ergan, Stone Decoration, Basilica, Church