Tunceli’nin İsmi Neden ve Nasıl Değişti?

Dersim, eski Türkçe’de “gümüş kapı” anlamına gelen “Dersem” kelimesinden türemiştir. Dersim, tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış, kültürel ve dini çeşitliliğe sahip bir bölge olmuştur. Dersim, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Erzurum vilayetinin bir sancakı olarak yönetilmiştir. Dersim, Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra da Erzurum vilayetine bağlı kalmıştır.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Dersim bölgesinde yaşayan Kürt, Zaza, Alevi ve diğer etnik ve dini gruplar arasında devletle çatışmalar yaşanmıştır. Bu çatışmaların nedenleri arasında, devletin bölgeye yönelik asimilasyon politikaları, vergi tahsili, askerlik hizmeti, nüfus kaydı gibi uygulamaları sayılabilir. Bu uygulamalara karşı direnen Dersimliler, 1926-1938 yılları arasında çeşitli isyanlar çıkarmışlardır.

Bu isyanların en büyüğü ve en kanlısı 1937-1938 yılları arasında yaşanan Dersim İsyanı’dır. Bu isyan, devlet tarafından sert bir şekilde bastırılmış, binlerce insan öldürülmüş veya sürgün edilmiştir. Bu olaylar, Türkiye tarihinde “Dersim Katliamı” olarak da anılır.

Dersim İsyanı’nın ardından, devlet bölgeye yönelik yeni bir politika izlemeye başlamıştır. Bu politikanın amacı, bölgenin ismini, kültürünü ve kimliğini değiştirerek asimilasyonu tamamlamaktır. Bu kapsamda, 1935 yılında çıkarılan bir kanunla Dersim sancaklığı kaldırılmış ve yerine Tunceli ili kurulmuştur. Tunceli ismi, Türkçe’de “tunç el” anlamına gelir ve bölgede bulunan tunç madenlerine atfen verilmiştir. Ayrıca, bölgedeki ilçe ve köylerin isimleri de Türkçeleştirilmiştir.

Tunceli’nin isminin değiştirilmesi, devletin bölgeye yönelik asimilasyon politikasının bir parçası olarak görülebilir. Bu politika, bölgede yaşayan insanların kültürel ve dini kimliklerini inkar etmeyi amaçlamıştır. Ancak bu politika, bölgede tam bir uyum sağlayamamış, aksine bölge halkının devlete karşı tepkisini arttırmıştır. Bugün Tunceli’de yaşayan insanlar arasında hala Dersim ismini kullananlar vardır. Tunceli’nin isminin değiştirilmesi, Türkiye’nin yakın tarihindeki en tartışmalı konulardan biridir. (İLKHA)